در مورد نقاشی ” نقاشی سوم ماه مه” اثر فرانسیسکو گویا

 نقاشی سوم ماه مه

در مورد نقاشی سوم ماه مه

از میان تمام کارهای مربوط به دهشت جنگ که گویا ساخته‌است تابلوی سوم ماه مه ۱۸۰۸ از همه کاملتر و شاخص تر است. این تابلو تمام مفاهیم موجود در مجموعه فجایع جنگ در خود دارد.

آندره مالرو می‌نویسد: سوم ماه مه و بعضی از طرح‌های مجموعهٔ فجایع جنگ یادآور داستان‌های بزرگ داستایوسکی است.

در تابلوی تیر باران مدافعان مادرید به مرد سیه چرده کوچک اندامی که زانو زده‌است و دست‌هایش را به طرفین باز کرده‌است و در فضا خود را به شکل صلیب درآورده نگاه کنید. او همانند مشعلی فروزان بر تمام صحنهٔ تصویر که او را هدف قرار داده‌اند جسم بی جان به خاک افتادگان و سیمای کسانی را که در انتظار نوبت تیر باران شدن خود هستند با نور خود روشن کرده‌است. چشمانش هم چون دو حفرهٔ سیاه بر دهانهٔ تفنگ‌های جوخهٔ آتش خیره شده‌اند و هراسی ما فوق ترس حاکی از نامفهومی سر سخت و رام نشدنی سرنوشت در آن موج می‌زند و در پیرامون این شعله بی‌نام انسانی نوعی تاریکی حکمفرماست و این تاریکی به خاطر قربانی شدن یک انسان بر روی تپهٔ گولگوتا تمام دنیا را پوشانیده‌است.

بعضی نتیجه‌گیری کرده‌اند که گویا این تابلو را درست پیش از بازگشت فردنیاند هفتم ساخته‌است تا کفاره وضعیت دو پهلو و مشکوک خود را که در خلال جنگ آزادی‌بخش داشت داده باشد. حقیقت این است که اگر گویا قبلاً دویست یا سیصد کار را در همین زمینه‌ها در خلال چهار یا پنج سال جلوتر طراحی و نقاشی نمی‌کرد هرگز نمی‌توانست چنین تابلویی را بسازد. گذشته از این حقیقت باید گفت هیچ فرمی از کفاره دهی (البته اگر مسئله کفاره دهی در کار بوده باشد) نمی‌توانست تا این حد انسانیت را محکوم کند.

 

نکاتی جالب در مورد تابلوی نقاشی سوم ماه مه

۱ – در سال ۱۸۰۸ پادشاه وقت اسپانیا، کارلوس چهارم به نفع پسرش فردیناند هفتم کناره‌گیری کرد و پادشاه وقت فرانسه، ناپلئون بوناپارت از این آشفتگی داخلی اسپانیا نهایت استفاده را برد و چند هفته پس از آغاز حکومت فردیناند هفتم، وی را برکنار و برادر خود، جوزف بوناپارت را به پادشاهی اسپانیا رساند. با رسیدن ارتش ناپلئون به مادرید، مردم این شهر علیه فرانسویان به پا خواستند و با دستان خالی به مقابله با سربازان فرانسوی پرداختند. نتیجه‌ی این جنگ نابرابر، کشتار بی‌رحمانه‌ی شهروندان مادرید به دست سربازان فرانسوی بود. فرانسوی‌ها در دوم ماه می ۱۸۰۸ مادریدی‌ها را قتل‌عام و در سوم ماه می، تعدادی دیگر از مردم این شهر را اعدام کردند. فرانسیسکو گویا در شاهکار خود صحنه‌ای از اعدام مردم مادرید در سوم ماه می ۱۸۰۸ را تصویر کرده است.

۲ – گویا پیش از خلق شاهکار خود، اثری را با عنوان «دوم ماه می ۱۸۰۸» نقاشی کرد که در آن قیام مردم مادرید علیه فرانسوی‌ها در دوم ماه می را نشان داده است. حکومت جوزف بوناپارت در اواخر سال ۱۸۱۳ سقوط کرد و فردیناند هفتم بار دیگر به پادشاهی اسپانیا رسید. گویا شاهکارهای خود، «دوم ماه می» و «سوم ماه می» را در سال ۱۸۱۴ و به فاصله‌ی دو ماه از یکدیگر نقاشی کرد.

۳ – این نقاشی با عناوین مختلفی از جمله «تیراندازی سوم ماه می»، «سوم ماه می ۱۸۰۸ در مادرید» و «تیراندازی در قله‌ی پرنس پیو» شناخته می‌شود. عنوان کلی‌تر و معروف‌تر این اثر چنین است: «سوم ماه می ۱۸۰۸: اعدام مدافعان مادرید».

۴ – تحت تاثیر شاهکار فرانسیسکو گویا، ادوار مانه در میان سال‌های ۱۸۶۷ تا ۱۸۶۹ اثری را با موضوع «اعدام امپراتور ماکسیمیلیان» در چهار نسخه نقاشی کرد. همچنین پابلو پیکاسو در سال ۱۹۵۱ با تاثیر از اثر گویا، نقاشی «قتل‌عام در کره» را آفرید.

۵ – تابلوی سوم ماه می از زمان خلق آن تا چند دهه بعد در اختیار خانواده‌ی سلطنتی اسپانیا بود و سپس به موزه دل پرادو در مادرید اهدا شد. از این اثر اولین بار در سال ۱۸۷۲ در کاتالوگ این موزه نام برده شده است.

 

نقاشی، تصویرسازی و طراحی گرافیک فیکانو
www.fikano.ir

 

(پایین تصویری از فرانسیسکو گویا به قلم هنرمند)